अजयमेरुसँग मनको प्रभातफेरी

भौतिक मल्ल
निधारमा चिटचिट पसिना र मनमा थोरै खिन्नता र ठुलो नैतिक संकटसँगै असहज स्थिती पैदा भएको छ । मनको अंकगणितले अप्ठेरो हिसाब हानिरहेछ । लाग्छ, असफलताको जोड घटाऊ गरिरहेछ सायद प्रायः यस्तै हुन्छ । मेरो जिवनचक्रमा थुप्रै कठिनाईहरु छिचोलेर मात्रै संभव छ जुनकिरीको यात्रा । करिब एक हप्ता अगाडि फोनमा कुरा र थप सल्लाह भए अनुसार डडेल्धुरा जाने कुराको मुर्तिकृत प्लान बनेर लिने गाडीको ब्यबस्थापनतिर जुटेको थिए । आफुसँग नभएपछि अरुको साधनको भर पर्नु आकाशको फल भनेजस्तै हो । एकदुई जना मन मिल्ने साथीहरुसँगको अनुरोधपछि पात हल्लिसकेको थियो । अब त्यहि थोत्रो लिनुको बिकल्प थिएन । एकपटक काहोलपुरका देवेन्द्र आचार्य भाईसँग फोन गरें, उठाए, आलटाल गरे, फोन काटे । फेरि उठाएनन् । अन्तमा जानु भन्दा अगाडि दाई किशोरसँग अनूरोध दोहो¥याएको थिएँ तर संभव भएन । अन्तमा सार्वजनिक गाडिको प्रयोग बाहेक सबै भ्रम भए । यात्रामा झमेला त्यति अस्वाभाबिक हैन । तैपनि फरक खालको अनुभुति चैँ हुन्छ । हुनत यात्रा भन्ने बितिकै अनबरत अनुभुति भन्ने बुझ्छु । जीवनका कैयौँ बसन्त यात्रामै बिताएको छु । नेपाल पत्रकार महासंघका केन्द्रिय सचिव तथा हाम्रो संगठन, क्रान्तिकारी पत्रकार संगठनका केन्द्रिय अध्यक्ष प्रभात चलाउने जो मेरो गुरु तथा अविभावक पनि हुनुहुन्छ । यात्रासँगै एउटा अबसर मिलेको छ । यात्रा अबसरमा परिणत भएको महसुस गरेको छु । थोत्रो यामाहालाई एकजना साथीको जिम्मा लगाउँदै दुईभाई को यात्रा कोहलपुरबाट सुरु भयो । बिचमा कतै नरोकिएर सिधै अत्तरिया कैलाली पो पुगिएछ । पत्तै भएन भुसुक्क निदाईएछ । निन्द्राले गर्दा बिचमा पर्ने राष्ट्रिय निकुञ्जका र कर्णाली पुलको दृश्य आँखामा कैद गर्नै पाईएन । हामी अत्तरिया पुग्दा चार बजिसकेको थियो । डडेल्धुराको लागि त्यति बाक्लो गाडिहरु पनि नपाइँदोरहेछ । दाईले बाईकको प्रबन्ध मिलाउनु भयो, पत्रकार महासंघ सुदुर पश्चिम संयोजक प्रकाश शाहलाई भनेर । एक घण्टाको कुराईले सार्थकता पायो । डडेल्धुरा भन्ने बित्तिकै भिमदत्तको सम्झना आउँछ । हरेकको जिब्रोमा भिमदत्त देखिन्छन् । अगाडी र सुरु भयो भिमदत्तको छाती माथि डडेल्धुराको यात्रा करिब घडिको सुई अंक पाँचको रेखामा दौडिसकेको थियो । कति लाग्छ होला ? मनमा खुल्दुली गाँठो परेको थियो । चार–पाँच घण्टा जति लाग्ला गाडिमा । मैले अगाडि नै सोधिसकेको थिए । मनलाई पाँच घण्टाको लागि बाँधिसकेको थिएँ । आखिर मन न हो बाँधेर बाँधिने कुरा थिएन । सुरु भयो भिमदत पन्तसंगै गोदावरीको लोभलाग्दो जंगल, भासुको डरलाग्दो भिरमा फोटो खिच्दै पार गर्दाको अनुभुति, सहजपुरमा सौगात दाईलाई सम्झँदाको क्षण भनि साध्य छैन । बिस्तारै रातले अंकमाल गर्दै थियो, चौतर्फी प्राकृतिक सौन्दर्यतिर दौडिएका हाम्रा आँखाहरु सुस्त–सुस्त गाडिको लाईटको दृश्यमा सिमित हँुदै थिए । छालाले पनि स्पर्श फेरिसकेको थियो चिसो अनुभूति हुदैथियो । लाग्छ, रात पनि बाक्लिदै गयो । रातसँगै चिसानुभुति हुदै गयो । थुप्रै डाँडा, खोला, गल्छेडा, घुम्ती–मोडहरु पार गर्दै स्याउली बजार पार गरियो । लाग्यो प्रकृतिको अजेय किल्ला डडेल्धुरा पुग्दा साढे दश बजिसकेको हुँदो हो, स्वागतको लागि हातमा फुलमाला र पुष्पगुच्छा लिएर गणेशज,ी मदनजी लगायत साथिहरु कुरिरहनू भएकोरहेछ । अलि ठट्यौली पाराका मित्र गणेशजीलाई चिन्न खासै समस्या परेन । सुदूरपश्चिमकै मात्र हैन नेपालकै एक इतिहाँसको किल्ला हो अमरगढी किल्ला । डडेल्धुराको पहिचान र भिमदतको जन्मभूमि अर्को पहिचान छ । राजा नाग मल्लको अजयमेरु, जो सँग हृदयदेखि नै साक्षात्कार गर्ने अवसर मिल्दैछ । मन चंगा भएको छ । पर्यटकिय हिसाबले एउटा आर्कषणको बिन्दुसँग सुक्ताखेरी गर्नु छ । नविन होटलको बास सार्थक नै भयो । बिहान अमरगढी किल्ला र उग्रतारा अवलोकन गरेर कार्यक्रमस्थल अजयमेरु जाने भन्ने कुराको सेटिङ्ग मिलाउनु भएको रहेछ । राती अबेरसम्ममा प्रभात दाई र मित्र गणेशजी गफीदै हुनुहुन्थ्यो । डडेल्धुराका आन्तरिक र बाह्य कुरा सेयर गर्दै हुनुहुन्थ्यो सायद म त भुसुक्क निदायछु । एकैचोटी बिहान क्षितिजको पर्दा खुुलेपछी पो ब्युझिएँ । बिहानको चिया नास्ता पछि सुरु अमरगढीबाट गर्ने भन्नेकुरा भयो र हामी केही साथीहरुसहित उक्लीयौँ, अमरगढी किल्ला जिल्ला प्रहरी कार्यालयको अगाडी एउटा सानो नेपाली सेनाको टुकुडीसहित बडाकाजी अमरसिं थापाको सालीक जहाँ कुदीएको थियो । म बाघको डमरु हुँ मलाई सिनु खाने कुकुर नसम्झ । अमरसिं थापा र उनको अमरगढी किल्लाको बिषयमा मैले जति लेखे पनि अधुरै हुन्छ । इतिहाँसमा पढेका अमरसिंलाई उनको कर्मभूमिमा पुगेर स्पर्श गर्न पाँउदा मन कति प्रफुल्लित थियो भनि साध्य नै छैन । गेटबाट सुरु भएको हाम्रो फोटो शेषन उनका मजबुत र ऐतिहासिक बंकर, सुरुङ्हरुमा समेत जारी रह्यो । उचित व्यवस्थापनको कमीले संग्रहित हुनेकुराको समस्या नै देखिएजस्तो अनुभूति गरियो । फौजी हिसाबले मजबुत उक्त किल्लालाई संरक्षणमा अझै जोड दिनुपर्ने कुराको आत्मबोध गर्दै लागियो जंगलको बाटो, भिमदत्त पन्तको गाँउलाई नजर अन्दाज गर्दै सुरु भयो कच्ची रोडको यात्रा । साथीहरु स्थानिय भएको कारणले बाटो नभुलीएला भन्ने कुरामा क्रमभंगता हुँदै बिचमा बाटोे भुलेर थोरै उल्झन पैदा भयो तर मलाई भने आनन्द लागिरहेको थियो । फरक ठाँउ, फरक अनुभूति र फरक यात्रा गणेशजी अलि संकटमा भन्दै हुनुहुन्थ्यो, सरहरुलाई भ्रमण हुन्छ । करिब डेढ घण्टाको हिडाईपछि आयो अजयमेरु गाँउ जहाँ हाम्रा स्थानिय संगठनका साथीहरुले प्रभात दाईको लागि हातमा फुलमाला लिएर स्वागतको तयारी गरीरहनु भएको रहेछ । मलाई प्रकृतिले रंग फेरीरहेको जस्तै अनुभूति भईरहेको थियो । फोटोसंगै देश खिचिरहेको छु, देशसँग सुदूरपश्चिम र डडेल्धुरा खिचिरहेको छु । अहँ अजयमेरु सित नेपाल खिचिरहेको छु । प्रभात दाई पसिना पसिना भएर पनि शितल अनुभूति गरिरहेको पाईरहेको थिएँ । अजयमेरुसँग उहाँका आँखाहरु अति ब्यस्त देखिन्थे । सायद मन त्यो भन्दा बढि ब्यस्त थियो । लाग्छ दुनियाँ बोकेर नचिनिएको नेपालको छातीमा अनुभूतिको सप्तरंगले होली खेल्नु छ । केही समय पछी । पर–परसम्म देखिएका डाँडाकाँडाहरुसित मितेरी जोड्नुछ जिन्दगीको अभिलेखसँग सजाउनुछ मुटुभरी देशको माया । जम्बो पत्रकार टोली सुरक्षा निकाय र स्थानीय बासिन्दासहित पुगेको डडेल्धुरेली कर्मचारीहरुको टोली अजयमेरुको उकालो सोझिसकेको थियो । लगभग आधा घण्टाको उकालो पछि उक्लीयो राजा नाग मल्लको ऐतिहासिक भूमि अजयमेरु दरबार झट्ट हेर्दा पखाला चलेको बिरामी जस्तै दाँत झरेको बृद्ध र कुपोषण लागेको तन्नेरीजस्तै कतै अशान्त, कतै वेचैनजस्तो, देशलाई गिज्याईरहेको, ठूल्ठूला क्यामरा र भुडिवाल मान्यजनहरुसित जिस्कीरहेको जस्तो, उराठ–उराठ दृश्य, निरस–निरस दृश्य वरिपरि नदिले घेरेको पहाडको ढिस्को जहाँ मृत्युपरन्त जिवीत ऐतिहासिक ढुंगाको थुप्रोे माथि १५,२० जना सुरक्षा फौंजले कार्यक्रमस्थल बनाईरहेका देखिन्थे । अरु बाँकी क्यामरामा झुम्मिरहेका देखिन्थे । यो अन्धाहरुको देश हो यहाँ आँखा भएकाहरुलाई दृश्यले गिज्याउँछ । जुनले सराप्छ, ताराले धिकार्छ । त्यही अर्को नाटकसँग मन्चन गरिरहेको थियो, अजयमेरुले । आप्mनै बिना नचिन्ने कस्तुरीहरुलाई सम्झाई–बुझाई गर्दै हुनुहुन्थ्यो कार्यक्रमका प्रमुख अतिथी नेपाल पत्रकार महासंघका सचिव प्रभात चलाउने, कान थापेर सुनिरहेका देखिन्थे प्रमुख जिल्ला अधिकारी र कर्मचारी र स्थानिय मुकदर्शकहरु । टुपी चट्काउने घाममा पनि दृश्य नं ३ सुरक्षित देखिन्थ्यो । नेपाल पत्रकार महासंघले गरेको उक्त कार्यक्रमपछि क्रान्तिकारी पत्रकार संगठन डडेल्धुराले लामो समय संचार क्षेत्रमा योगदान प¥याउदै आएका संगठनका केन्द्रीय सदस्य गणेश रोका र हाम्रा संगठनका अध्यक्ष प्रभात चलाउनेलाई दोसल्ला ओढाएर सम्मान कार्यक्रम राखेको थियो । हाम्रो संगठनको कार्यक्रममा अलिकति बधाई मन्तब्यसहित हल्ला गर्ने अबसर मलाई पनि प्रदान गरेको थियो । भित्रभित्रै अनुभूतिले काकाकुल बनेको त्यो स्थितीमा थोरै भएपनि पौडिने र बग्ने मौका दिएकोमा हाम्रो संगठनले क्रान्तिकारी पत्रकार संगठन डडेल्धुरालाई सलाम र साधुवाद टक्रायो र त्यो भन्दा बढी साधुबाद मेरो जीवन पुस्तकका अर्का गुरु दाजु प्रभात चलाउनेलाई टक्राएँ, जस्ले यो अबसर जुराई दिनु भयो । भिमदत्त पन्तको क्रान्तिकारी भूमि, अमरसिं थापाको अजय किल्ला, राजा नाग मल्लको आप्mनै शासन शैलीले चर्चीत र अव्यस्थित किल्लासँग जोडिएको देशको ऐतिहाँसिक सम्भावना दस्तावेजीकरण गर्ने हो भने नेपालभरबाट मात्रै हैन संसारभर बाटै पर्यटकहरुको ओईरो थामी नसक्नु हुनेछ र त्यहाँ पुग्नेछन् । प्रसस्त ऐतिहाँसिक सम्भावना भएर पनि नचिनिएको डडेल्धुरालाई दुनियाँले नजिकबाट चिन्नेछन् । तिन चार ओटा कार्यक्रमहरुको सेडुल बिस्तारै सकिदै थियो । दुश्य नं ४ भोजमा गएर टुंगीदै थियो । त्यतिबेलाका निरंकुश राजा नाग मल्लको बैठक स्थल मानिने खोलाको किनारमा ठुला ठुला ढुंगाको ऐतिहाँसिक प्रतिक्षालय नेर आयोजना गरिएको थियो । अनुभूति र गर्मीको एकोहोरो चुटाई पछि भोजन गरीयो र बाई बाई अजयमेरु भन्दै टोली सोझियो उकालो मनको प्रभातफेरीलाई त्यहि स्थगित गर्दै फेरि भेट्ने वाचासहित अजयमेरु अमरगढी र भिमदत्तबाट तस्बीरमा अनुभूतिका काँडा उर्मादै झरियो कैलाली कञ्चनपुरको तातो रापमा दुई पांग्रेमा सरर ।।।।।।