वाम एकताको अभियानमा नेकपा: उत्साहबाट निराशातर्फको यात्रामा

काठमाडौं। १६ वाम एक ठाम भन्ने महत्वाकांक्षी नाराका साथ नेपाली कम्युनिस्ट पार्टी (नेकपा) ले सातवटै प्रदेशमा एकता सभाको आयोजना गर्दै आएको छ। सोह्र वटा कम्युनिस्ट दलहरूलाई एकै झन्डामुनि ल्याएर राजनीतिक रूपमा बलियो सन्देश दिने उद्देश्यले सुरु गरिएको यो

अभियानले सुरुवातमा केही उत्साह जगाए पनि क्रमशः जनसहभागितामा आएको गिरावटले यसको प्रभावकारिता माथि प्रश्न खडा गरेको छ। तीन पूर्वप्रधानमन्त्रीहरू समेत रहेको नेकपाको यो एकता अभियानले अपेक्षित जनआकर्षण सिर्जना गर्न नसक्दा पार्टीभित्रै चिन्ता बढ्न थालेको कार्यकर्ताहरूले नै बताउन थालिसकेका छन्। 

मंसिर १२ गते शुक्रबार सुदूरपश्चिम प्रदेशको धनगढीबाट सुरुवात भएको यो एकता अभियान अहिलेसम्म चार प्रदेशका चार प्रमुख शहरमा सम्पन्न भइसकेको छ। धनगढीपछि मंसिर १३ गते लुम्बिनी प्रदेशको दाङस्थित देउखुरीमा, त्यसपछि गण्डकी प्रदेशको पोखरामा मंसिर १४ गते र कोशी प्रदेशको मोरङस्थित विराटनगरमा मंसिर १५ गते एकता सभाहरू आयोजना गरिएका थिए। सातवटै प्रदेशका मुख्य शहरमा यस्ता सभाहरू गर्ने महत्वाकांक्षी कार्यतालिकाअनुसार नेकपा अगाडि बढिरहेको छ, तर यसको प्रभावकारिता भने घट्दै गएकाे देखिएकाे छ।  

एकता सभाको पहिलो दिन सुदूरपश्चिम प्रदेशको धनगढीमा आयोजित कार्यक्रमले केही उत्साह र जनसहभागिता देखाएको थियो। विशेषगरी, नेकपाका प्रमुख नेता तथा पूर्व उपप्रधानमन्त्री डा.भीम रावलको गढ मानिने सुदूरपश्चिममा यो सभाले राम्रो प्रतिक्रिया पाएको थियो। स्थानीय कार्यकर्ता र समर्थकहरूको उल्लेखनीय उपस्थिति देखिएको धनगढी सभाले नेकपा नेतृत्वमा यो अभियान सफल हुने आशा जगाएको थियो। तर, यो प्रारम्भिक उत्साह लामो समयसम्म कायम रहन सकेन।

धनगढीपछि लुम्बिनी प्रदेशको देउखुरीमा आयोजित दोस्रो सभामा जनसहभागितामा केही कमी आउन थाल्यो। यद्यपि, नेकपाका शीर्ष नेताहरूको उपस्थितिले कार्यक्रमलाई केही हदसम्म औपचारिक रूप दिन सफल भयो। तर, जनसहभागिताको तुलनामा कार्यक्रमको औपचारिकता बढी देखिन थाल्यो,जसले स्थानीय स्तरमा वाम एकताप्रति जनताले वास्तविक उत्साह के हो भन्ने प्रश्न खडा गर्न थालेका छन्।  

गण्डकी प्रदेशको पोखरामा आयोजित तेस्रो सभाले नेकपाको यो अभियानका लागि नयाँ चुनौती खडा गर्यो। पोखराजस्तो पर्यटकीय र व्यापारिक केन्द्रमा सडक छेकेर सभा गर्दा स्थानीय व्यापारीहरूले तीव्र विरोध प्रदर्शन गरे। गरी खान देऊ, भन्ने नाराका साथ व्यापारीहरूले आफ्नो असन्तुष्टि व्यक्त गरेपछि नेकपाको यो अभियानप्रति स्थानीय जनताको मनोभाव के छ भन्ने स्पष्ट हुन थाल्यो। पर्यटन र व्यापारमा निर्भर पोखराजस्तो शहरमा सडक अवरोध गरेर राजनीतिक कार्यक्रम गर्नु उपयुक्त थिएन भन्ने आलोचना पनि सुनिन थाल्यो।

तर, सबैभन्दा चिन्ताजनक अवस्था भने कोशी प्रदेशको विराटनगरमा आयोजित चौथो सभामा देखियो। नेपालको दोस्रो ठूलो शहर र पूर्वी क्षेत्रको प्रमुख राजनीतिक केन्द्र मानिने विराटनगरमा नेकपाका संयोजक तथा पूर्वप्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल (प्रचण्ड)को भाषणको समयमा सभास्थलमा धेरै कुर्सीहरू खाली रहेका थिए। यो दृश्यले वाम एकताको नाममा आयोजित यो अभियानप्रति जनताको उत्साह र सहभागिता कत्तिको छ भन्ने कुराको यथार्थ चित्रण गर्यो। प्रचण्डजस्तो नेताको भाषण सुन्न पनि जनता नआउनु नेकपाका लागि गम्भीर विषय बनेकाे छ।  

विराटनगरको यो घटनाले नेकपाको एकता अभियानले अपेक्षित प्रभाव पार्न नसकेको स्पष्ट संकेत गरेको छ। सुरुवातमा धनगढीमा देखिएको उत्साह क्रमशः घट्दै गएर विराटनगरमा लगभग शून्यमा झरेको यो अवस्थाले नेकपाको रणनीति र जनसम्पर्क तरिकामा गम्भीर कमजोरी रहेको देखाउँछ। एकता सभाको मूल उद्देश्य विभिन्न वाम दलहरूलाई एकै मञ्चमा ल्याएर जनतामा स्पष्ट सन्देश दिनु थियो, तर यसले उल्टो प्रभाव पारेको देखिन्छ।

नेकपाले सोह्र वटा कम्युनिस्ट दलहरूलाई एकीकृत गर्दै राजनीतिक स्थिरता र बलियो विकल्प प्रस्तुत गर्ने दाबी गरेको छ। तीन पूर्वप्रधानमन्त्रीहरू समेत रहेको यो पार्टीले आफूलाई नेपाली राजनीतिमा शक्तिशाली शक्तिका रूपमा स्थापित गर्न चाहेको छ। तर, जनस्तरमा जनसहभागिता नहुनु र सभाहरूप्रति जनताको बढ्दो उदासीनताले नेकपाले गरेकाे दाबीलाई कमजोर बनाएको छ। वाम एकताको औपचारिक घोषणा र शीर्ष नेताहरूको सहभागिता मात्रले जनतामा विश्वास र उत्साह जगाउन नसक्ने यी सभाहरूले प्रमाणित गरेका छन्।

नेकपाको यो एकता अभियानले सफलता हासिल गर्न नसक्नुका पछाडि धेरै कारणहरू रहेका छन्। पहिलो, जनतामा वाम एकताप्रति विश्वास र आस्था नभएको देखिन्छ। पहिले पनि धेरै पटक एकता र विभाजनको खेल देखिसकेका जनताहरूले अब यस्ता नाराप्रति विश्वास नभएकाे देखिएकाे छ। दोस्रो, सडक छेकेर सभा गर्नु र सामान्य जनताको दैनिक जीवनमा अवरोध पुर्‍याउनुले जनतामा असन्तुष्टि बढाएको छ। तेस्रो, नेकपाले आफ्नो एकता अभियानलाई जनताको वास्तविक समस्या र आवश्यकतासँग जोड्न नसक्नु पनि यसको असफलताको प्रमुख कारण बनेकाे देखिन्छ।

आगामी दिनहरूमा बाँकी तीन प्रदेशहरूमा हुने सभाहरूले कस्तो प्रतिक्रिया पाउँछन् त्याे भन्ने हेर्न बाँकी छ। तर, अहिलेसम्मको प्रवृत्तिलाई हेर्दा नेकपाले आफ्नो रणनीतिमा आमूल परिवर्तन नगरेसम्म बाँकी सभाहरू पनि यस्तै निराशाजनक हुने सम्भावना बलियो देखिन्छ। वाम एकताको नाममा सुरु भएको यो अभियान उत्साहबाट निराशातर्फको यात्रामा परिणत भएको छ, र यसले नेकपालाई गम्भीर आत्मविश्लेषण गर्न बाध्य पार्ने देखिन्छ। 

भीम रावलको भाषण क्रेज: जनताको नयाँ आकर्षण

नेकपाको एकता अभियानमा सबैभन्दा चर्चित र आकर्षणको केन्द्रबिन्दु बनेका छन् पूर्व उपप्रधानमन्त्री डा.भीम रावल। चारवटै सभामा रावलको भाषणप्रति जनताको विशेष आकर्षण देखिएको छ। उनको भाषण शैली, राजनीतिक विश्लेषण र मुद्दागत अभिव्यक्तिले जनताहरूलाई सधैं आकर्षित गर्न सफल भएको देखिन्छ। विशेषगरी, धनगढीमा आफ्नो गृह क्षेत्रमा रावलको भाषणले उत्साहपूर्ण प्रतिक्रिया पाएको थियो।

रावलको भाषणमा राष्ट्रिय हित, संविधान कार्यान्वयन, विदेश नीति र आर्थिक सुधारका विषयहरू प्रमुख रूपमा उठ्ने गरेको छ। उनको तथ्यपरक र विश्लेषणात्मक भाषण शैलीले राजनीतिक कार्यकर्ता मात्र होइन, सामान्य नागरिकहरूलाई पनि आकर्षित गरेको देखिन्छ। जबकि अन्य नेताहरूको भाषण परम्परागत राजनीतिक नाराबाजी र आलोचनामा केन्द्रित रहेको छ, रावलको भाषण विषयवस्तुमा केन्द्रित र समाधानमुखी देखिएको छ। यसैले उनको भाषण सुन्न जनताको विशेष चासो देखिएको हो।

तथापि, एउटा नेताको भाषणमात्रले सभालाई सफल बनाउन सक्दैन। रावलको भाषण समाप्त भएपछि जनता फर्किने र अन्य नेताहरूको भाषणको समयमा सभास्थल सुनसान हुने घटनाले नेकपाको सामूहिक नेतृत्वको आकर्षणमाथि प्रश्न खडा गरेको छ।  

ओलीविरुद्ध प्रचण्ड–माधव 

नेकपाको एकता सभामा अर्को प्रमुख विशेषता बनेको छ संयोजक प्रचण्ड र सह-संयोजक माधवकुमार नेपालको नेकपा एमालेका अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीविरुद्ध निरन्तर आलोचना। चारवटै सभामा प्रचण्ड र माधवले ओलीको नेतृत्व,नीति र कार्यशैलीको तीव्र आलोचना गर्ने क्रम जारी राखेका छन्। यो आलोचना यति नियमित र दोहोर्‍याइएको छ कि यो उनीहरूको दिनचर्या नै बनेको देखिन्छ।

प्रचण्ड र माधव दुवै एक समय ओलीसँग नेकपामा एकताबद्ध थिए। तर, २०७७ सालमा नेकपा विभाजन भएपछि उनीहरूबीच तिक्तता बढ्दै गएको छ। अहिले नेकपाको मञ्चबाट प्रचण्ड र माधवले ओलीलाई तानाशाही प्रवृत्तिको नेता, संविधानविरोधी, भारत र अमेरिकाको दलाल, लगायतका आरोप लगाइरहेका छन्। 

ओलीविरुद्धको यो निरन्तर आलोचनाले नेकपालाई सकारात्मक विकल्पको रूपमा स्थापित गर्न मद्दत गर्नुको सट्टा उल्टो प्रभाव पारिरहेको छ। जनता आलोचना मात्र होइन, समाधान र विकल्प खोजिरहेका छन्। तर, प्रचण्ड र माधवको भाषण ओलीको आलोचनामा केन्द्रित रहँदा नेकपाले आफ्नो नीति, कार्यक्रम र भविष्यको दृष्टिकोण प्रस्तुत गर्न असफल भएको छ। यसले जनतामा नेकपाप्रति उदासीनता बढाएको देखिन्छ। जनता ओलीको आलोचना सुन्न होइन, आफ्नो समस्याको समाधान र विकल्प खोज्न सभामा आउँछन्। तर, नेकपाका नेताहरूले यो कुरा बुझ्न नसकेको देखिन्छ।  

तीन पूर्वप्रधानमन्त्रीहरू समेत रहेको यो पार्टीले आफूलाई नेपाली राजनीतिमा शक्तिशाली शक्तिका रूपमा स्थापित गर्न चाहेको छ। एकता अभियानको मूल उद्देश्य विभिन्न वाम दलहरूलाई एकै मञ्चमा ल्याएर जनतामा बलियो सन्देश दिनु थियो। तर, अहिलेसम्मको प्रवृत्तिले यो उद्देश्य पूरा हुन नसकेको देखिन्छ।