शेखर कोइरालाको राजनीतिक चालबाजी: सत्ता समीकरण परिवर्तनको कसरत, के सफल हाेला ?

नेपाली राजनीतिमा शेखर कोइरालाको हालैको सक्रियताले एक महत्वपूर्ण प्रश्न खडा गरेको छ-के उनी मात्र सरकारविरोधी स्वर उठाउँदै आफ्नो राजनीतिक उपस्थिति जनाउने प्रयास गरिरहेका छन्, र प्रचण्ड र विद्यादेवी भण्डारीसँगका हालैका भेटघाटहरूले यो प्रश्नलाई थप जटिल बनाएको छ।

शेखर कोइरालाको राजनीतिक व्यक्तित्वमा एक विचित्र विरोधाभास देखिन्छ। एकातर्फ उनी नेपाली काँग्रेसका वरिष्ठ नेता हुन्, अर्कातर्फ आफ्नै पार्टीको नेतृत्वमा रहेको सरकारका सबैभन्दा कटु आलोचक बनेका छन्। यो अवस्थाले पार्टी अनुशासनको परम्परागत मान्यतालाई चुनौती दिँदै नेपाली राजनीतिमा एक नयाँ मिसालको सुरुवात गरेको देखिन्छ।

काँग्रेसको इतिहासमा पार्टीभित्रको आन्तरिक संघर्ष नयाँ कुरा होइन, तर शेखरले अपनाएको शैली फरक छ। उनले आफ्ना असहमतिहरूलाई पार्टीको बन्द कोठामा सीमित नराखेर सार्वजनिक मञ्चबाटै व्यक्त गर्ने साहस देखाएका छन्।

विहीबार भएको प्रचण्ड-शेखर भेटलाई केवल शिष्टाचारको भेटको रूपमा हेर्नु राजनीतिक अदूरदर्शिता हुनेछ। यो भेट दुई फरक पृष्ठभूमिका नेताहरूबीचको रणनीतिक संवादको सुरुवात मान्न सकिन्छ। प्रचण्ड, जो हाल प्रमुख प्रतिपक्षी दलका नेता हुन्, र शेखर, जो सत्तारूढ दलकै आन्तरिक विपक्षी हुन्, दुवैका साझा चासो सरकारको कार्यशैलीप्रतिको असन्तुष्टिमा केन्द्रित छ।

प्रचण्डसँगको भेटको भोलिपल्ट विद्यादेवी भण्डारीसँग भेट गर्नु शेखरको राजनीतिक रणनीतिको अर्को महत्वपूर्ण पाटो हो। भण्डारी, जो पूर्वराष्ट्रपति र एमालेकी वरिष्ठ नेतृ हुन्, हालै सक्रिय राजनीतिमा फर्केकाे घाेषणा समेत गरिसकेकी छिन्। उनलाई भेट्नुलाई ओली-देउवा अक्षको विकल्प खोज्ने प्रयासको रूपमा व्याख्या गर्न सकिन्छ।

शेखरले बारम्बार उठाएको मुद्दा मुलुकमा व्याप्त भ्रष्टाचार र सुशासनको अभाव हो। दुई तिहाइको बहुमत प्राप्त सरकारले पनि भ्रष्टाचार नियन्त्रणमा असफल भएको उनको तर्क छ। यो आरोप केवल राजनीतिक नाराबाजी नभएर तथ्यपरक आधार राख्छ किनभने हालैका दिनहरूमा सरकारका मन्त्रीहरू एकपछि अर्को भ्रष्टाचारका प्रकरणमा फसेका छन्।

काँग्रेस-एमाले गठबन्धनको आधार बनेको ७ बुँदे समझदारीको कार्यान्वयनमा ढिलाइलाई लिएर शेखरको असन्तुष्टि वैधानिक देखिन्छ। यो समझदारीमा संविधान संशोधनदेखि विकासका कार्यक्रमसम्म समावेश थियो, तर व्यावहारिक कार्यान्वयनमा सरकार असफल देखिएको छ।

हालको सरकार मुख्यतः केपी शर्मा ओली र शेरबहादुर देउवाबीचको व्यक्तिगत समझदारीमा आधारित छ। यी दुवै नेताहरू अब आफ्नो राजनीतिक करियरको अन्तिम चरणमा पुगेका छन् र नयाँ पुस्ताका नेताहरूलाई नेतृत्व हस्तान्तरण गर्ने दबाबमा छन्। यही परिस्थितिको फाइदा उठाउँदै शेखरले वैकल्पिक गठबन्धनको आधारशिला तयार गरिरहेको देखिन्छ।

प्रचण्ड-शेखर-विद्या त्रिकोणीय भेटघाटले एक नयाँ राजनीतिक गठबन्धनको सम्भावनालाई इंगित गर्छ। यदि यो गठबन्धन वास्तविकतामा परिणत भयो भने नेपाली राजनीतिको नक्सा नै परिवर्तन हुन सक्छ। तर यसका लागि तीनवटै पक्षका आ-आफ्ना पार्टीभित्र बलियो आधार चाहिन्छ, जुन अहिलेको अवस्थामा चुनौतीपूर्ण देखिन्छ।

शेखरको हालको सक्रियता आगामी काँग्रेस महाधिवेशनमा पार्टी नेतृत्व प्राप्त गर्ने उनको महत्वाकांक्षासँग प्रत्यक्ष जोडिएको छ। उनले देउवाको विकल्पको रूपमा आफूलाई स्थापना गर्ने प्रयास गरिरहेका छन्। यसका लागि उनले आफ्नो छुट्टै राजनीतिक पहिचान निर्माण गर्नुपर्ने आवश्यकता महसुस गरेका छन्।

शेखरको रणनीतिले एक महत्वपूर्ण प्रश्न खडा गर्छ-के लोकतन्त्रमा पार्टी अनुशासनभन्दा व्यक्तिगत विचार महत्वपूर्ण छ। एकातर्फ उनको सरकारविरोधी अडानलाई लोकतान्त्रिक मूल्यमान्यताको रक्षाको रूपमा हेर्न सकिन्छ, अर्कातर्फ यसलाई पार्टी एकताको हनन मान्न पनि सकिन्छ।

शेखरका सामु मुख्य चुनौती आफ्नै पार्टीभित्रको विरोधसँग जुध्नु हो। काँग्रेसका अधिकांश नेताकार्यकर्ताहरू अझै पनि देउवाको नेतृत्वमा छन्। शेखरले यो आधार परिवर्तन गर्नुपर्नेछ। अर्को चुनौती विपक्षी दलहरूसँगको सहकार्यलाई आफ्ना कार्यकर्ताहरूले कसरी लिने भन्ने हो।

तर शेखरका सामु अवसरहरू पनि छन्। यदि हालको सरकार भ्रष्टाचार र सुशासनको मुद्दामा थप असफल भयो भने जनताको असन्तुष्टिले उनको अडानलाई न्याय प्रदान गर्नेछ। त्यस अवस्थामा उनी दूरदर्शी नेताको रूपमा स्थापित हुन सक्नेछन्।

शेखरको हालको रणनीतिप्रति मिडियाको दृष्टिकोण मिश्रित छ। केही सञ्चारमाध्यमहरूले उनलाई सिद्धान्तवादी नेताको रूपमा प्रस्तुत गरिरहेका छन् भने अन्यले उनलाई अवसरवादी भनिरहेका छन्। यो धारणा निर्माणले उनको राजनीतिक भविष्यमा महत्वपूर्ण प्रभाव पार्नेछ।

जनमतको हकमा शेखरको अडानले केही सकारात्मक प्रतिक्रिया पाएको देखिन्छ। भ्रष्टाचारविरोधी उनका अभिव्यक्तिहरूले आम नागरिकहरूमा केही आशा जगाएको छ। तर यो आशा राजनीतिक परिवर्तनमा परिणत हुन्छ कि हुँदैन, यो समयले मात्र बताउनेछ।

शेखर कोइरालाको हालको राजनीतिक सक्रियता नेपाली राजनीतिमा एक नयाँ अध्यायको सुरुवात हुन सक्छ। उनले अपनाएको रणनीति जोखिमपूर्ण छ तर सफल भएमा नेपाली राजनीतिको दिशा नै परिवर्तन हुन सक्छ। वर्तमान राजनीतिक समीकरणमा शेखरको यो प्रयोग एक प्रकारको राजनीतिक जुवाखेल हो। सफल भएमा उनी नेपाली राजनीतिको अग्रणी शक्तिको रूपमा स्थापित हुनेछन्, असफल भएमा राजनीतिक हाशियामा पुग्न सक्छन्।

यसैबीच, नेपाली जनताले यी सबै राजनीतिक चालबाजीहरूमध्ये आफ्ना वास्तविक समस्याहरूको समाधान खोजिरहेका छन्। शेखरको यो नयाँ राजनीतिक प्रयोगले जनताका अपेक्षाहरू पूरा गर्न सक्छ कि सक्दैन, यही अन्तिम परीक्षा हुनेछ। राजनीतिमा निरन्तरता र परिवर्तनबीचको द्वन्द्व चलिरहन्छ। शेखर कोइरालाको यो साहसिक प्रयासले नेपाली राजनीतिमा कुन दिशा लिन्छ, त्यो हेर्न भने बाँकी नै छ।