सरकार भन्छ–नेपाल खुल्ला दिसापिसाबमुक्त तर उपत्यकाभित्रै दलका कार्यकर्ता खुल्ला रुपमा गरिरहेका छन् शौच !

भक्तपुर काठमाडौं उपत्यकाभित्र पर्दछ । भक्तपुर नेपालकै सानो जिल्लासमेत हो । यहाँ दुईटा निर्वाचन क्षेत्र छन् । भक्तपुरमा विश्व सम्पदामा सूचीकृत मठमन्दिर, सम्पदा धेरै पाइन्छन् । यहाँको जमिन खेतीपातीका निम्तिसमेत निकै उर्वर मानिन्छ । तर, अहिले प्रायजसो जमिनमा घर र बाटो बनिसकेको छ ।

सानो जिल्ला भएपनि भक्तपुरमा सरकारी, सार्वजनिक, गुठी, ऐलानी, मठमन्दिर, आर्यघाट, वनजंगल, तालपोखरी, हदबन्दी बढीलगायतका जग्गा थुप्रै थिए । राजपरिवारको जग्गासमेत यहाँ थियो । तर, अहिले ती सबै जग्गा व्यक्तिका नाममा गइसक्यो । कतिपय नभएपनि व्यक्तिकै कब्जामा छ ।

भक्तपुरमा ढुंगेधारा, कुँवा, इनार, पाटीपौवा, चौतारा पनि पर्याप्त थिए । अहिले यी सम्पदा कतिपय मासिएका छन् त कतिपय जीर्ण अवस्थामा पुगेका छन् । भक्तपुर क्षेत्र नम्बर १, अन्तर्गत भक्तपुर नगरपालिका वडा नम्बर १, सल्लघारी तीनकुनेमा ठूलो खाली चौर छ । यो जग्गाको कुल क्षेत्रफल एक सय आठ रोपनी दुई आना एक दाम छ ।

वि.सं.२०२४ सालमा तत्कालिन राजा महेन्द्रले आफ्ना कान्छा छोराका निम्ति यो जग्गा प्रतिरोपनी एक हजार रुपैयाँमा स्थानीयसँग किनेका थिए । ०६५ सालमा राजतन्त्रको अन्त्यसँगै यो जग्गा नेपाल ट्रष्टको संरक्षणमा आएको छ । तर, ट्रष्ट यो जग्गाबारे बेखबर छ । जसको फाइदा मजदुर किसान पार्टी र तिनका कार्यकर्तालाई भइरहेको छ ।

एक सय आठ रोपनी जग्गामध्ये अहिले बढीमा ६०–६५ रोपनीमात्र बाँकी छ । अन्य जग्गा कब्जा गरेर मजदुर किसान पार्टीका कार्यकर्ताले ठूल्ठुला घर ठड्याएका छन् । अहिले यहाँ जग्गाको मूल्य आनाकै २५ लाखदेखि तीन करोडसम्म छ । यही मंसिर २७ गतेदेखि २९ गतेसम्म हुन लागेको नेकपा एमालेको ११ औं महाधिवेशन सल्लाघारी तीनकुनेको यही खाली चौरमा हुँदैछ ।

महाधिवेशनका निम्ति मंसिर २०–२१ ग्तेदेखि नै तयारी शुरु भएको हो । अहिले धमाधम तयारी भइरहेको छ । सल्लाघारी तीनकुनेको खाली चौरमा कराँते, ड्राइभिङ सिकाउनेदेखि चटपट, चिया, बदम बेचबिखन गरिन्छ । घाम ताप्न वृद्धवृद्धाहरु तथा फुटबल, क्रिकेट खेल्न युवा, बालबच्चाहरु आउने गरेका छन् । तर, अहिले त्यहाँ बस्नै नसक्ने अवस्था सिर्जना भएको छ ।

एमालेले मजदुर खटाएर महाधिवेशनका लागि स्टेज बनाउने, अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीको फोटो टाँस्ने काम गरिरहेको छ । ती मजदुर दिनभर खट्छन् । त्यहाँ आसपास एउटै सार्वजनिक शौचालय छैन । अनि चौरमै खाल्डो खनेर दिसापिसाब गरिरहेको अवस्था छ । जसका कारण पूरै चौर नै दुर्गन्धित र फोहोर बनेको छ ।

एकातिर चौरमा खुल्ला रुपमा दिसापिसाब गर्दा त्यहाँ आउने मानिसहरुलाई हेर्न लाजमर्दो भएको छ, अर्कोतिर जताततै दिसापिसाब गर्दा चौरमा जानै नसक्ने अवस्था सिर्जना भएको छ । सल्लाघारी चौरमा घाम ताप्न भनेर पुगेका एक व्यक्तिले भने, ‘अब त यहाँ आउँदिन । एमालेका कार्यकर्ता र मजदुरले जथाभावी दिसापिसाब गरे । न हिँड्ने सक्ने अवस्था छ न बस्न । यस्तै रहिरहे महामारी फैलिन्छ ।

एमालेले महाधिवेशन भव्य रुपमा मनाउने दाबी गर्दै आएको छ । तर, महाधिवेशनका कारण सल्लाघारीबासी रोगी बन्ने चाँहि पक्का छ । एमाले कार्यकर्ता र मजदुरको दिसापिसाबले यहाँ महामारी फैलाउने सम्भावना बढ्दै गएको छ । सरकारले नेपाललाई दशकअघि खुल्ला दिसापिसाबमुक्त घोषणा गरेको थियो । तर, मुलुककै प्रमुख राजनीतिक दलका कार्यकर्ताले खुल्ला रुपमा दिसापिसाब गर्दा यसबारे गम्भीर प्रश्न उब्जिएको छ ।

अर्कोतिर मजदुर किसान पार्टी र भक्तपुर नगरपालिकाको कार्यक्षमतामाथि समेत प्रश्न उठेको छ । मजदुरका अध्यक्ष नारायणमान बिजुक्ँछे, पूर्वसांसद प्रेम सुवाल र भक्तपुर नगरपालिकाका मेयर सुनिल प्रजापतिले आफूहरुले भक्तपुरमा धेरै विकास गरेको दाबी गर्दै आएका छन् । अनि मानिसको अधिक चहलपहल हुने स्थानमा एउटा सार्वजनिक शौचालय समेत नबनाउनु कस्तो विकास हो ?

सल्लाघारीमा मात्र होइन, भक्तपुरका अन्य ठाउँमा पनि कतै सार्वजनिक शौचालय भेटिँदैन । जबकी भक्तपुरमा पाँचतले मन्दिर, पञ्चपन्ने झयाल, सुनको ढोका, दत्तात्रय मन्दिरलगायत सम्पदा हेर्न दिनहुँ हजारौंको संख्यामा सवदेशी र विदेशी पर्यटक आउने गरेका छन् । तर, उनीहरुलाई दिसापिसाब लागेमा जाने ठाउँ नै छैन । एउटै सार्वजनिक शौचालय यहाँ बनाएको पाइँदैन ।

यसले पर्यटकलाई असर पर्नुका साथै विदेशीसामु नेपालकै बेइज्जत हुन पुगिरहेको छ । सल्लाघारी तीनकुनेको चौरमा भक्तपुर नगरपालिका र मजदुर किसान पार्टीको रजाईं चलिआएको छ । जग्गा नेपाल ट्रष्टको भएपनि भाडा चाँहि नगरपालिकाले असुल्दै आएको छ । हरेक वर्ष सल्लाघारी चौरमा विभिन्न जिल्लाबाट खसीबोका ल्याएर बेचबिखन गरिन्छ ।

त्यसरी खसीबोका बेचेबापत व्यापारीसँग नगरपालिकाले एक साताकै ४५ हजारदेखि लाखौं रकम असुल्यो । यहाँ कराँते, ड्राइभिङ सिकाएको पनि रकम नगरपालिकाले उठाउने गरेको छ । तर, त्यसरी असुलेको रकम फेरि नगरपालिकाको खातामा नगई मजदुर किसान पार्टीका अध्यक्ष बिजुक्ँछे, सुवाल, प्रजापतिलगायतको गोजीमा जाने गरेको छ ।

सल्लाघारी चौरमा दिनहुँ हजारौं सर्वसाधारण आउँछन् । फुटबल, क्रिकेट, कराँते सिक्ने, विभिन्न खानेकुरा बेचबिखन गर्ने पनि उत्तिकै हुन्छ । उनीहरु यहाँ घण्टौ बस्छन् । अनि केही गरी दिसापिसाब लागेमा खुल्ला रुपमै गरिन्छ । अनि यस्तो व्यस्त ठाउँमा नगरपालिकाले एउटै सार्वजनिक शौचालय नबनाउनुको कारण के हो ?

०८१ फा गुन १६ गतेदेखि १९ गतेसम्म मजदुर किसान पार्टीले आठौं महाधिवेशन यही जग्गामा गरेको थियो । त्यतिबेला पनि खाल्डा खनेरै दिसापिसाब गरिएको थियो । पछि त्यो खाल्डा नपुर्दा त्यहाँ बस्नै नसक्ने अवस्था सिर्जना भएको थियो । कतिपय त बिरामी नै परे । ०४८ देखि ०७० सालसम्म भक्तपुर क्षेत्र नम्बर १, बाट मजदुरका अध्यक्ष नाराणमान बिजुक्ँछेले चुनाव जिते ।

०७४ देखि ०७९ सम्म उनैले उठाएका प्रेम सुवालले चुनाव जिते । तर, चुनाव जितेको यतिका दशकौंदेखि उनीहरुले केही गरेका छैनन् । उल्टै राजा र ०४६ सालअघि गरिएका कामलाई आफ्नो दाबी गरी उनीहरुले भक्तपुरबासीलाई भ्रमित बनाउँदै आएका छन् । बिजुक्ँछेले भूमि ऐन आफूहरुले ल्याएको भनि भक्तपुरबासीलाई भ्रमित बनाई राखेका छन् ।

जबकी भूमि ऐन, ०२१ सालमा राजा महेन्द्रले ल्याएका थिए । त्यस्तै, ०४३ असार २ गतेदेखि ०४६ चैत २४ गतेसम्म मरिचमान सिंह श्रेष्ठ प्रधानमन्त्री थिए । त्यतिबेला भूमिसुधार र परराष्ट्र मन्त्री शैलेन्द्रकुमार उपाध्याय थिए । उनैले भक्तपुरको नगरकोटलाई क्याबिनेटमार्फत पर्यटकीय स्थल घोषणा गरेका थिए ।

तर, यो पनि आफैंहरुले गरेको भनि बिजुक्ँछे, सुवालले भक्तपुरबासीलाई भ्रममा राखेका छन् । भक्तपुरमा जतिपनि मठमन्दिर, सम्पदा छन्, ती राजाको पालामा बनेका छन् । ०४६ सालपछि यहाँ एउटै मठमन्दिर बनेको पाइँदैन । अनि बिजुक्ँछे, सुवाल चाँहि भक्तपुरका सबै मठमन्दिर, सम्पदा आफूहरुले बनाएकोजस्तो गर्छन् ।

सल्लाघारी आर्मी ब्यारेक दायाँबायाँ, चंगा गणेश, दुवाकोट जाने ट्याम्पो पार्क, सिर्जनानगर, राधेराधे र राधेराधेको भाटभटेनी, निर्माणाधीन १५ तले भवन, ड्राइभिङ सेन्टरहरु, राजेश हार्डवेयर र आसपास घर बनेका जग्गा सरकारी, ऐलानी हुन् । ०२१ सालमा नापी हुँदा यो जग्गालाई सरकारी, ऐलानी, गुठी भनि राखिएको थियो । यहाँ ०२९ सालसम्म एउटै घर बनेको थिएन । ०३२ सालमा मजदुरका एक कार्यकर्ताले यहाँ छाप्रो हाले ।

०३५ सालमा तिनै व्यक्तिले ढुंगामाटोमा घर बनाए । त्यसपछि यहाँ मजदुरका अन्य कार्यकर्ताले पनि जग्गा कब्जा गरे । कतिपयले घर बनाए त कतिपयले अरुलाई बेचे । सल्लाघारी चौरअगाडि ठूलो घर छ, त्यो विकुलाल खिउँजुको हो । मजदुरका कार्यकर्तासमेत रहेका उनले तीन वटा ढुंगेधारा पुरेर घर बनाएको आरोप छ ।

भक्तपुरमा एउटै व्यापार व्यवसाय दर्ता भएको छैन । बत्ती, पानी, फोहोरको शुल्क लिइँदैन । सरकारी जग्गा, बाटो नभएको जग्गामा घर बनाएपनि नगरपालिकाले प्रमाणपत्र दिन्छ । घरबहाल कर पनि तिर्नुपर्दैन । कर नलिने अनि भोट लिने । यही कारणले मजदुरले यत्रो वर्षादेखि यहाँ चुनाव जित्दै आएको छ । भक्तपुरमा मजदुर पार्टीले विकास होइन, विनास गरेको छ ।